Huid- en Kieuwwormen bij Vissen: Herkennen en Behandelen
Huid- en kieuwwormen behoren tot de meest voorkomende parasitaire aandoeningen bij vissen in zoetwateraquaria. Het zijn hardnekkige parasieten die, indien onbehandeld, ernstige problemen en zelfs sterfte in je vispopulatie kunnen veroorzaken.
Wat zijn Huid- en Kieuwwormen?
Beide parasieten zijn trematoden (platwormen) die behoren tot de familie van de Monogenea, maar ze verschillen in hun levenscyclus en voorkeurslocatie:
| Parasiet | Wetenschappelijke Naam | Locatie | Voortplanting |
|---|---|---|---|
| Huidworm | Gyrodactylus | Huid en vinnen | Levendbarend (snelste verspreiding) |
| Kieuwworm | Dactylogyrus | Kieuwen | Eierleggend (eieren zijn moeilijk te behandelen) |
Hoe ontstaan Huid- en Kieuwwormen?
Wormen zijn vaak al in lage aantallen aanwezig in het water. Een uitbraak (snelle verspreiding) ontstaat vrijwel altijd door een combinatie van:
- Stress en verzwakking: Dit is de hoofdoorzaak van een uitbraak. Stress verzwakt het immuunsysteem van de vis, waardoor de parasieten de overhand kunnen krijgen. Oorzaken van stress kunnen zijn:
- Slechte waterkwaliteit (te hoge nitriet/nitraat waarden)
- Grote temperatuurschommelingen
- Overbevolking
- Verkeerde voeding
- Toevoegen van nieuwe vissen: Nieuwe vissen zijn vaak de dragers. Zonder quarantaine kunnen zij de parasieten introduceren in een voorheen gezond ecosysteem.
- Vervuiling: Een slechte hygiëne van het aquarium en te weinig waterverversing, zorgt voor een ideale omgeving voor de eitjes en larven van de wormen.
Hoe herken je een besmetting?
De symptomen verschillen licht tussen huid- en kieuwwormen, maar beide leiden tot algemeen ongemak en ademhalingsproblemen.
1. Symptomen van Huidwormen (Gyrodactylus)
Deze wormen irriteren de huid, wat leidt tot:
- Schuren: De vissen schuren of wrijven hun flanken en vinnen tegen de bodem, planten of decoratie in een poging de parasiet te verwijderen.
- Troebele huidbedekking: Op de huid verschijnt een dikke, slijmerige, grijswitte laag. Dit is het verhoogde slijm van de vis dat wordt geproduceerd als verdediging tegen de irritatie.
- Vastgeknepen vinnen: Vinnen worden dicht tegen het lichaam gehouden (vooral de borst- en rugvinnen).
- Rode vlekken/ontstekingen: Op zwaar geïnfecteerde plekken kunnen rode vlekken en zelfs wonden ontstaan.
2. Symptomen van Kieuwwormen (Dactylogyrus)
Deze wormen zijn gevaarlijker omdat ze direct de ademhaling belemmeren:
- Snelle of zware ademhaling: Vissen ‘ademen’ snel en zwaar, vaak met de bek open.
- Eén kieuw gebruik: De vis ademt slechts met één kieuw. Je ziet dan dat één kieuwdeksel beweegt, terwijl de andere gesloten blijft.
- Kieuwdeksels staan open: In ernstige gevallen staan de kieuwdeksels lichtjes open en zijn de kieuwen soms gezwollen en verbleekt of juist felrood.
- Lucht happen: De vissen hangen lusteloos bij het wateroppervlak om lucht te happen.
Let op: De enige definitieve manier om deze wormen te onderscheiden is door een microscopisch onderzoek van een huid- of kieuwafstrijkje.
Wat kun je er aan doen?
Behandeling is noodzakelijk en bestaat uit twee delen: het chemisch doden van de parasieten en het verbeteren van de leefomstandigheden.
Stap 1: Waterkwaliteit Optimaliseren
Voordat je medicatie toevoegt, moet de waterkwaliteit perfect zijn. De vissen moeten zo weinig mogelijk stress ervaren:
- Grote waterwissel: Ververs 30% tot 50% van het water om de hoeveelheid stressveroorzakende stoffen te minimaliseren.
- Controleer parameters: Meet en corrigeer Nitriet (NO₂) en Ammoniak (NH₃).
Stap 2: Chemische behandeling (Medicatie)
Er zijn verschillende effectieve medicijnen beschikbaar die gericht zijn op het doden van trematoden. Deze middelen zijn doorgaans veilig voor planten en filters.
- Praziquantel: Dit is het meest effectieve middel tegen zowel huid- als kieuwwormen. Het middel is zeer selectief, waardoor het in de juiste dosering niet schadelijk is voor de vissen of het biologische filter.
Voorbeelden van producten: Colombo Lernex, Kusuri Praziquantel. - Formol/Formaline: Dit kan effectief zijn, maar is zeer giftig en moet uiterst nauwkeurig gedoseerd worden. Dit wordt vaak alleen door professionals of in vijvers gebruikt.
Belangrijk: Herhaal de Behandeling
- Huidwormen (Gyrodactylus): Omdat deze levendbarend zijn, is één correcte behandeling vaak voldoende.
- Kieuwwormen (Dactylogyrus): Omdat deze eieren leggen die niet gevoelig zijn voor de medicatie, is een herhalingsbehandeling cruciaal. De behandeling moet worden herhaald zodra de eieren uitkomen (meestal na 5–7 dagen, afhankelijk van de temperatuur).
Aanbevolen medicatie tegen huid- en kieuwwormen
Er zijn diverse vormen van medicatie op de markt te krijgen met allemaal net iets andere eigenschappen. Sommige zijn veilig voor lagere dieren zoals slakken en garnalen en anderen weer niet. In onderstaande overzicht kun je zien welke medicatie wij leveren ter bestrijding van huid- en kieuwwormen.
| Product | Werkzame Stof(fen) | Focus van de Behandeling | Veiligheid voor Garnalen/Slakken |
|---|---|---|---|
| eSHa GDEX | Praziquantel | Huidwormen, Kieuwwormen, Lintwormen | Ja (Veilig) |
| Colombo Dactycid | Praziquantel, Levamisole HCl | Huidwormen, Kieuwwormen, Nematoden (Rondwormen) | Nee (Giftig) - Levamisole is schadelijk. |
| HS Aqua Camacell | Flubendazole, Pyrantheltartraat, Diflubenzuron | Huidwormen, Kieuwwormen, Inwendige wormen | Nee (Giftig) - Flubendazole is dodelijk voor slakken/garnalen. |
| Manaus Bilocil | Niclosamide-derivaat, Praziquantel-derivaat | Huidwormen, Kieuwwormen, Lintwormen, Speciaal voor Cichliden en levendbarenden. | Ja (Veilig) |
| Manaus Cypricil | Manaus Bilocil-basisstof, versterkt met een antisepticum | Huidwormen, Kieuwwormen, Speciaal voor Koikarpers en goudvissoorten | Onbekend (Niet aanbevolen) |
Aanbeveling: Als je een algemene behandeling tegen huid- en kieuwwormen zoekt en je hebt garnalen of slakken, is eSHa GDEX of Manaus Bilocil de veiligste keuze. Als je geen ongewervelden hebt en je vermoedt ook een inwendige rondworminfectie, dan bieden Colombo Dactycid of HS Aqua Camacell een breder spectrum.
Door snel te handelen en nauwkeurig de instructies van de medicatie te volgen, kun je jouw vissen snel en effectief van deze hinderlijke parasieten verlossen.
