Schimmel bij Vissen: Herkennen, Voorkomen en Genezen
Elke aquariumliefhebber kan er plotseling mee te maken krijgen: een vis die plotseling bedekt is met witte, pluizige plekken. Visschimmel, of mycose, is een van de meest voorkomende aandoeningen in tropische aquaria. Maar wat veel hobbyisten niet weten, is dat schimmel bijna altijd een signaal is dat er iets anders mis is in de bak, omdat het in de meeste gevallen een secundaire aandoening is.
We leiden je door de cruciale stappen: herkennen, voorkomen en de juiste medicatie kiezen om je vissen snel weer gezond te krijgen. Voordat we echter tot actie kunnen overgaan, is de eerste en meest kritieke stap een goede diagnose. De uiterlijke gelijkenis tussen de echte schimmel en een veel gevaarlijker bacteriële infectie maakt dit vaak lastiger dan gedacht.
De Juiste Diagnose: Herkennen en Onderscheiden
Als je "schimmel" ziet, is de boosdoener in vrijwel alle gevallen Saprolegniasis, veroorzaakt door organismen uit de geslachten Saprolegnia en Achlya. Hoewel ze lijken op schimmels, koloniseren ze weefsel dat al beschadigd of verzwakt is, bijvoorbeeld door verwondingen of een andere infectie.
Hoe ziet Saprolegniasis eruit?
- Wattenachtige aanslag: Je ziet witte, donzige, of pluizige structuren op de huid of vinnen van de vis. Dit wordt vaak omschreven als 'watten propjes'.
- Gedragsveranderingen: De vis kan lusteloos zijn, weinig bewegen, in een donker hoekje hangen, of aangedrukte vinnen vertonen, wat een algemeen teken van ziekte is.
De Gevaarlijke Verwarring: Columnaris
Het is cruciaal om echte schimmel (Saprolegnia) te onderscheiden van de bacteriële infectie Flavobacterium columnare, ook wel Columnaris of 'bekschimmel' genoemd. Beide veroorzaken witte, katoenachtige vlekken, maar vereisen verschillende, soms tegenovergestelde, behandelingen. Columnaris is bovendien berucht om zijn snelle en agressieve progressie, waarbij een onbehandelde infectie in slechts 72 uur fataal kan zijn.
| Kenmerk | Saprolegniasis (Echte Schimmel) | Columnaris (Bacterieel) |
|---|---|---|
| Uiterlijk | Pluizig, wattig, driedimensionaal. | Wazige vlekken, vaak platter en bladvormig. |
| Locatie | Op wonden, beschadigd weefsel of dode eitjes. | Prominent rond de bek, kieuwen of vinranden. |
| Progressie | Vaak langzamer en secundair. | Zeer snel en agressief. |
Als je vis naar lucht hapt of constant aan de oppervlakte hangt, terwijl er witte groei zichtbaar is, kan dit wijzen op een gevaarlijke Columnaris-infectie van de kieuwen, wat onmiddellijke actie vereist.
Op onderstaande foto zie je links een Saprolegniasis (schimmel) en rechts een Columnaris/bekschimmel (bacterie)
Voorkomen is Beter dan Genezen
Omdat schimmel vrijwel altijd een secundaire aandoening is, treedt deze nauwelijks op in een schoon en gezond aquarium met gezonde vissen. Schimmelinfecties signaleren vrijwel altijd een fundamentele tekortkoming in de waterkwaliteit of stress bij vissen.
- Waterkwaliteit optimaliseren: Test regelmatig je waterwaarden en voer routinematig waterverversingen uit om de dichtheid van pathogenen te verlagen. Rottend organisch materiaal, zoals voedselresten of vervuilde filters, kan uitbraken veroorzaken.
- Stress minimaliseren: Stress is een directe oorzaak van het verzwakte immuunsysteem. Chronische stress (overbevolking, verkeerde waterwaardes, ongeschikte biotoop) moeten worden vermeden.
- Quarantaine: Plaats nieuwe vissen in quarantaine voor minimaal 2 tot 4 weken. Zonder quarantaine kunnen nieuwe vissen ziekteverwekkers introduceren, die door transportstress tot een uitbraak kunnen leiden in je hoofdaquarium.
Bestrijden: Stappen en Medicatie
Wanneer je schimmel constateert, is snel handelen cruciaal voor een succesvolle behandeling.
Algemeen Behandelprotocol
- Isoleer: Plaats de geïnfecteerde vis in een quarantaine aquarium om verdere besmetting te voorkomen.
- Verbeter de waterkwaliteit: Voer direct een uitgebreide waterverversing (50% of meer) uit om de omstandigheden onmiddellijk te verbeteren.
- Beluchting: Zorg voor maximale beluchting gedurende de hele kuur. Dit is essentieel omdat zowel de ziekte als sommige medicijnen de zuurstofopname van de vis kunnen verminderen.
De Keuze uit Medicatie
Omdat de diagnose tussen schimmel en de bacteriële Columnaris zo moeilijk kan zijn, kiezen veel experts voor een breed-spectrum middel, tenzij de biotoop (met garnalen of slakken) dit verhindert.
- eSHa 2000: Een combinatiepreparaat met een ultra-breedbandspectrum dat effectief is tegen meer dan 18 ziekteverschijnselen, waaronder primaire en secundaire schimmelvorming, bacteriële slijmvliesinfecties en parasitaire infecties. Door het brede spectrum is het de beste keuze bij diagnostische twijfel tussen schimmel en bacteriële infecties. Het wordt als veilig beschouwd voor vissen, planten en filters.
- HS-Aqua Fungicell: Specifiek ontwikkeld voor de bestrijding van schimmels (Saprolegnia of Achlya). Dit product wordt geclaimd veilig te zijn voor garnalen, kreeften, slakken en aquariumplanten. Het is hierdoor de voorkeurskandidaat voor aquaria met gevoelige ongewervelden.
- Colombo Femsee: Werkzaam tegen zowel schimmel (Saprolegnia) als Witte stip (Ichthyophthirius multifiliisen). Geschikt bij een gecombineerde infectie. Gebruik bij lagere dieren (garnalen, slakken) is geheel voor eigen risico, aangezien de veiligheid niet gegarandeerd wordt.
- Manaus Trichosal: Een diergeneesmiddel dat een breed spectrum aan ziekteverwekkers bestrijdt, waaronder schimmelinfecties (Saprolegnia), bacteriële infecties (zoals Flexibacter Columnaris), en huidparasieten. Vanwege het Kopersulfaatgehalte is Manaus Trichosal zeer toxisch voor ongewervelden. Sierslakken (zoals Appelslakken) moeten absoluut voorafgaand aan de behandeling worden verwijderd.
Herstel en Nazorg
Na de kuur moet je de vis ondersteunen en de medicijnresten verwijderen. Gebruik hiervoor actieve kool om de restanten uit het water te filteren. Ondersteun de vis met supplementen of vitamines om de natuurlijke weerstand van de vis te herstellen en te verhogen na de stressvolle ziekteperiode.
Door snel en adequaat te reageren, en de onderliggende oorzaken (vaak stress of slechte waterkwaliteit) aan te pakken, vergroot je de kans dat jouw zieke vis weer gezond door het water zwemt.
